Κυπριακού Ιστορικά Παραλειπόμενα
Άρθρο Δ.Λιντζέρη
Περιοδικό «ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ»
Κυπριακού Ιστορικά Παραλειπόμενα
Στις 24 Απριλίου ο κυπριακός ελληνισμός αποφάσισε με συντριπτική πλειοψηφία ν” αρνηθεί το συγκεκριμένο «σχέδιο Ανάν». Αποφάσισε δηλαδή να επιδιώξει τη λύση στο μέλλον. Σκοπός του άρθρου που ακολουθεί είναι να καταστήσει σαφές ότι η ελληνοτουρκική πτυχή του Κυπριακού, αποτελεί την πλέον εμφανή, δεν είναι όμως ούτε η ουσιαστικότερη ούτε η κρισιμότερη. Ανέκαθεν πολλές ελπίδες στηρίχθηκαν στη διεθνή κοινότητα για επίλυση του Κυπριακού. Μια διεθνής κοινότητα όμως η οποία δεν έχει ούτε ενότητα ούτε ταυτότητα συμφερόντων διαχρονικά υφιστάμενων. Η ύψιστη στρατηγική σημασία της γεωγραφικής θέσης της Κύπρου, την καθιστά χώρο διεθνών αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων ανά τους αιώνες. Κατά συνέπεια οι λύσεις που προτείνονται, ήταν είτε αποτέλεσμα της δύναμης είτε αποτέλεσμα εύθραυστων ισορροπιών αντιτιθεμένων συμφερόντων.
Στις τελευταίες δεκαετίες μέχρι και το σχέδιο Ανάν, το Κυπριακό παρουσιάζεται ως ελληνοτουρκικό πρόβλημα. Το πλαίσιο όμως εντός του οποίου πρέπει να συνεξεταστεί αυτή η ελληνοτουρκική πτυχή του Κυπριακού είναι οι αντιπαραθέσεις και οι συγκρούσεις για την επικυριαρχία στην Μέση Ανατολή. Όπως επίσης και τα διαφορετικά συμφέροντα που είχαν και έχουν στην περιοχή οι ΗΠΑ, η Βρετανία και οι άλλες μεγάλες δυνάμεις της Ε.Ε..
Πρώτη ιστορική καταγραφή αυτής της σύγκρουσης αποτελεί η διαφορετική στάση της Βρετανίας και των ΗΠΑ στον Α” Παγκόσμιο πόλεμο. Να θυμίσω ότι στον Α” Παγκόσμιο πόλεμο οι ΗΠΑ κήρυξαν πόλεμο μόνον εναντίον της Γερμανίας και όχι εναντίον της συμμάχου της Γερμανίας, Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επίσης αρνήθηκαν ν” αναγνωρίσουν τις συνθήκες των Βερσαλλιών και των Σεβρών που ουσιαστικά αποτελούσαν συνθήκες διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προς όφελος της Αγγλογαλλικής συμμαχίας. Τότε με αναφορά της συνθήκης στην Κύπρο αναγνωριζόταν και από την Τουρκία η προσάρτηση του Νησιού στη Βρετανία. Την ίδια χρονική περίοδο, η Αγγλογαλλική συμμαχία υποσχέθηκε ανεξαρτησία στους Άραβες. Παρόμοιες υποσχέσεις δόθηκαν και στην Ελλάδα και αφορούσαν την Κύπρο. Ακόμα περιμένουν την υλοποίηση αυτής της υπόσχεσης. Το τέλος του Α” Παγκοσμίου πολέμου δε διασφάλισε τη λύση του Ανατολικού ζητήματος ούτε ένα ευρωπαϊκό σύστημα ισορροπίας ούτε μια βιώσιμη ευρωατλαντική συνεργασία. Την ίδια χρονική περίοδο, οι ΗΠΑ από την πλευρά τους προέβαλαν αντιαποικιακό πρόσωπο στην εξωτερική τους πολιτική, τασσόμενοι υπέρ της αυτοδιάθεσης των λαών. Γνώριζαν βεβαίως τις συμφωνίες του αντιγερμανικού μετώπου για τη νέα κατανομή σφαιρών επιρροής και πετρελαίου.
Αλλά ούτε και ο Β” Παγκόσμιος πόλεμος δεν έδωσε λύση στο Ανατολικό και Μεσανατολικό πρόβλημα. Η λήξη του ενώ συνοδεύτηκε από τις ελπίδες των λαών για διαρκή ειρήνη εδραίωσε το διπολικό σύστημα και τον ψυχρό πόλεμο. Η αδυναμία της Ευρώπης να διαμορφώσει ένα σύστημα ισορροπίας μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους οδήγησε στην κατάρρευσή της. Η σύγκρουση για την επικυριαρχία στη Μέση Ανατολή συνεχίστηκε εντός του δυτικού στρατοπέδου. Παραδείγματα αυτής της ανοιχτής πλέον σύγκρουσης αποτελούν:
1ο Η στάση των ΗΠΑ στην Αγγλοπερσική κρίση που ξέσπασε με την εθνικοποίηση της ΑγγλοΙρανικής εταιρείας πετρελαίων 1951-1953. Η αμερικανική στάση ήταν άλλοτε ανοχής άλλοτε φιλίας και συμπαράστασης ακόμα και οικονομικής ενίσχυσης στον Πρωθυπουργό των εθνικοποιήσεων των πετρελαίων Μωσαντέκ. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εθνικοποιήσεις Μωσαντέκ δεν συμπεριλάμβαναν τις εταιρείες αμερικανικών συμφερόντων. Στη διάρκεια της Αγγλοπερσικής αυτής κρίσης, οι Αγγλικές μονάδες αλεξιπτωτιστών έδρευαν στην Κύπρο.
2ο Η εθνικοποίηση της διώρυγας του Σουέζ από το Νάσερ (1956) που οδήγησε σε πόλεμο μεταξύ Αιγύπτου – Ισραήλ και Αιγύπτου – Αγγλογάλλων κατέδειξε τις βαθύτατες διαφορές στρατηγικών μεταξύ ΗΠΑ και Ευρωπαίων συμμάχων. Να θυμίσω ότι οι ΗΠΑ με πρότασή τους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ απαίτησαν από το Ισραήλ ν” αποσυρθεί από τα αιγυπτιακά εδάφη και από τους Αγγλογάλλους να μην επιχειρήσουν ανακατάληψη της εθνικοποιημένης διώρυγας. Και σ” αυτόν τον πόλεμο τα Γαλλικά και Αγγλικά αεροπλάνα εκκινούσαν από την Κύπρο.
Η Κύπρος αποτελούσε βασικό κρίκο της «Βρετανικής αυτοκρατορικής οδού», της γραμμής Γιβραλτάρ -Μάλτα- Κύπρος-Σουέζ. Ο έλεγχος της Κύπρου τους διατηρούσε ως υπολογίσιμη ευρωπαϊκά και διεθνώς δύναμη , με επιρροή στη Μέση Ανατολή και με σημαντικό ρόλο στον ανταγωνισμό για τα πετρέλαια στην Νοτιανατολική Μεσόγειο.
Σε αυτό το διεθνές πολιτικό και στρατιωτικό περιβάλλον ξεκινά ο τιτάνιος συνεχής και ακατάβλητος αγώνας των Κυπρίων για εθνική και πολιτική αποκατάσταση. Εκφράζεται με όλα τα μέσα και απευθύνεται στην Ελλάδα, στην Αγγλία, στη Γαλλία στις ΗΠΑ. Το 1952 ο Μακάριος μεταβαίνει στις ΗΠΑ και ζητάει τη βοήθεια τους για αυτοδιάθεση. Το 1953 ο εκπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΗΕ δηλώνει « η κυπριακή αίτηση για συζήτηση του κυπριακού στον ΟΗΕ ενδιαφέρει την Ελλάδα αλλά προς το παρόν η Ελλάδα αποβλέπει σε διμερείς διαπραγματεύσεις με τη Βρετανία για την αντιμετώπιση του προβλήματος»!!
Μια από τις κωμικοτραγικές στιγμές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στα Ηνωμένα Έθνη είναι η άρνηση της χώρας μας να συζητήσει ο οργανισμός θέμα με τίτλο «Εφαρμογή υπό την Αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιαθέσεως των λαών εις την περίπτωσιν του λαού της Κύπρου». Ο αγώνας στην Κύπρο εντείνεται και τον Απρίλιο του 1955 κηρύσσεται ο Αγώνας της ΕΟΚΑ. Η Αγγλική κατοχή απαντά με την κήρυξη του Νησιού σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και με την εμπλοκή της Τουρκίας στο Κυπριακό, με πρόσκληση τριμερούς συνάντησης Αγγλίας-Τουρκίας-Ελλάδας στο Λονδίνο να συζητήσουν θέματα ασφάλειας της Μέσης Ανατολής τον Αύγουστο του 1955. Η Τουρκία ανέλαβε σοβαρά το ρόλο της και οργάνωσε τα γνωστά επεισόδια στην Κων/πολη και τη Σμύρνη (Σεπτέμβρη του 55). Η Ελλάδα ρημαγμένη ήδη από τον εμφύλιο είχε περάσει στη δίνη των Ελληνοτουρκικών αντιπαραθέσεων με Αγγλο-Αμερικανική επιδιαιτησία .
Με την ελπίδα ότι η Ευρώπη επανέρχεται στο ιστορικό προσκήνιο υποχρεούμαστε αλλά και δικαιούμαστε να αγωνιστούμε ως ελληνισμός για μια ευρωπαϊκότερη αν όχι ευρωπαϊκή λύση. Το κυπριακό από την εποχή των Σταυροφοριών μέχρι και σήμερα υπήρξε κυρίως πρόβλημα διεθνών ανταγωνισμών. Η ελληνοτουρκική πτυχή του είναι μια και μόνο πτυχή.
