Πολιτιστική Χορηγία

Κ.Κ.

Συζητάμε το νομοσχέδιο του Υπουργείου Πολιτισμού περί Πολιτιστικής Χορηγίας.

Υπάρχει ένα μείζον θέμα που αφορά τη λειτουργία των θεσμών, τη λειτουργία του Κοινοβουλίου. Όπως είναι γνωστό, με βάση το σύνταγμα και των κανόνων της Βουλής, τα νομοσχέδια πριν κατατεθούν στην ολομέλεια, περνούν από την αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή. Εν προκειμένω την επιτροπή Μορφωτικών.

Μετά την ψήφισή του νομοσχεδίου από τη σχετική επιτροπή, μόνο νομοτεχνικές ή φραστικές διαφοροποιήσεις μπορεί να γίνουν ή βεβαίως να κατατεθούν τροπολογίες.

Σήμερα όμως έχουμε μια πρωτότυπη διαδικασία. Ο κύριος Υπουργός ερήμην της επιτροπής καταθέτει ένα άλλο νομοσχέδιο. Δεν έχει σημασία αν κατά την άποψή μας είναι βελτιωμένο σε σχέση με αυτό που συζητήθηκε στη Βουλή. Είναι όμως διαφορετικό. Έχει άλλη φιλοσοφία άλλη στόχευση με το προηγούμενο. Και μπορεί μεν προς τιμήν του να ενημέρωσε εχθές το βράδυ τους εισηγητές των κομμάτων της αντιπολίτευσης, όμως αυτή η ενημέρωση, δεν υποκαθιστά την έλλειψη ενημέρωσης του συνόλου του σώματος. Και μπορεί το Σύνταγμα ν” αναγνωρίζει το θεσμικό ρόλο των κομμάτων, η Δημοκρατία μας όμως είναι Κοινοβουλευτική και όχι κομματική. Γι” αυτό κ. Πρόεδρε έχω την εντύπωση ότι θα έπρεπε ν” αρνηθείτε από την εκτελεστική εξουσία την αναίρεση των Κοινοβουλευτικών ηθών. Γιατί αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα. Αλλά και ο ίδιος ο κ. Υπουργός αφού είχε το πολιτικό θάρρος να προβεί σε τέτοιες μεγάλες αλλαγές, θα έπρεπε, ο ίδιος να αποσύρει το νομοσχέδιο και να το επαναφέρει προς συζήτηση στην οικεία επιτροπή.

Βεβαίως, θα μπορούσε κανείς το όλο θέμα να το αντιμετωπίσει από μια άλλη οπτική. Να συγχαρεί τον υπουργό, που προέβη σε αυτές τις βελτιωτικές τροποποιήσεις κάτω από την πίεση των κομμάτων της αντιπολίτευσης, των κοινωνικών φορέων και όλων των ανθρώπων του πολιτισμού αναγκάστηκε σε αυτή την αναδίπλωση.

Ίσως σημαντικότερο ρόλο έπαιξε η εσωκομματική πίεση, όπως αυτή εκφράστηκε με την κατάθεση της τροπολογίας από τον τέως υπουργό Πολιτισμού κ. Τατούλη. Ο οποίος σημειωτέον, επί των ημερών του είχε καταθέσει, προς συζήτηση στα κόμματα ένα δικό του σχέδιο νόμου, για το ίδιο αντικείμενο. Αν μελετήσει κανείς το σχέδιο του κ. Τατούλη, θα διαπιστώσει ότι κινείται σε διαφορετική κατεύθυνση από αυτό που συζητάμε σήμερα. Οι δε βελτιώσεις που επιχείρησε ο κ. Βουλγαράκης, κατά τη γνώμη μου, επιδιώκουν να γεφυρώσουν το παρατηρούμενο χάσμα με το νομοσχέδιο του προκατόχου του. Αλλά αυτά είναι εσωτερικά ζητήματα της πλειοψηφίας. Εν πάση περιπτώσει, επειδή η μικροψυχία δεν αρμόζει στις Δημοκρατίες, οφείλω να παραδεχθώ ότι ο κ. Υπουργός έκανε δεκτές τις παρατηρήσεις των συναδέλφων όπως αυτές διατυπώθηκαν στην επιτροπή. Οι συνάδελφοί του δε μας έχουν συνηθίσει σε τέτοιες πρακτικές. Θα ήταν χρήσιμο ορισμένοι εξ” αυτών ν” ακολουθήσουν το παράδειγμά του.

Κ.Κ.

Πολιτισμός είναι σύνολο εννοιών και δραστηριοτήτων που προωθούν τον άνθρωπο στην ανάταση και την εξέλιξη. Αφορά το σύνολο της πολιτικής και της Δημοκρατίας. Το έχω ξαναπεί από αυτό το βήμα, στην περιγραφική και περιεκτική ελληνική γλώσσα, η λέξη πολιτισμός έχει την ίδια ετυμολογική ρίζα με τη λέξη πολιτική και τη λέξη πολίτης.

Ιδιαίτερα για τη χώρα μας ο πολιτισμός αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα. Αποτελεί σημαντική αναπτυξιακή παράμετρο. Επί των ημερών της κυβέρνησης της Ν.Δ. όμως υποχρηματοδοτείται και χειμάζεται.

Χορηγία είναι μια λειτουργία που έχει την καταγωγή της από την Αρχαία Ελλάδα. Όταν εκπρόσωποι των φυλών στην Αρχαία Αθήνα αναλάμβαναν την χρηματοδότηση του θεατρικού χορού των Διονυσίων στις εορτές των Παναθηναίων και των Θαργηλίων – εξ” ου και η λέξης χορηγία, χορός-χορηγία. Ο χορηγός τότε ήταν τιμημένο πρόσωπο και έχαιρε μεγάλης εκτίμησης. Μάλιστα ο νικητής χορηγός των θεατρικών αγώνων, κέρδιζε χάλκινο τρίποδα ο οποίος ετίθετο επί κίονος ή επί χορηγικού μνημείου. Γνωστότερο εξ” αυτών είναι το μνημείο του Λυσικράτους.

Στις μέρες μας, η πολιτιστική χορηγία σε όλον τον κόσμο χρησιμοποιείται σαν τρόπος χρηματοδότησης του πολιτισμού. Ιδιωτικά κεφάλαια υποστηρίζουν φορείς που ασκούν πολιτιστική δραστηριότητα. Υπάρχει μάλιστα και η βασική ευρωπαϊκή στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη που εγκρίθηκε στη ευρωπαϊκή συμβούλιο του Γκέτεμποργκ τον Ιούνιο του 2001. Σύμφωνα με αυτή, η οικονομική ανάπτυξη, η κοινωνική συνοχή και η περιβαλλοντική προστασία συμβαδίζουν. Ο ιδιωτικός τομέας, πλην της οικονομικής αποδοτικότητας, οφείλει να ελαχιστοποιεί τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Πλέον στην επιχειρηματική λογική, έχει εισαχθεί η έννοια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Συνέπεια τούτων, είναι η πολιτιστική χορηγία, που αποτελεί ένα είδος κοινωνικής ανταπόδοσης του χορηγού προς την κοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο ο χορηγός βελτιώνει τη δημόσια εικόνα του. Επιτυγχάνει τη συλλογική αναγνώριση. Και από την άλλη οι πολιτιστικοί φορείς και δημιουργοί έχουν μια πηγή χρηματοδότησης που τους δίδει περισσότερη ανεξαρτησία. Με αυτόν τον τρόπο διευκολύνονται δράσεις, οι οποίες ενδεχομένως δεν θα ευνοούνταν αν αποκλειστικός χρηματοδότης ήταν το κράτος.

Βεβαίως εδώ να τονίσω με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο ότι για το ΠΑ.ΣΟ.Κ., το κράτος οφείλει να χρηματοδοτεί φορείς και δράσεις πολιτισμού. Η ενεργοποίηση των χορηγιών μόνο σαν μικρό συμπλήρωμα μπορεί να λειτουργήσει και ουδόλως σαν υποκατάστατο της κρατικής πολιτικής. Το τονίζω αυτό διότι διακρίνω, μια απέλπιδα πρόθεση της Ν.Δ. να διοχετευθούν πόροι από τον ιδιωτικό τομέα στον πολιτισμό, προκειμένου να καλυφθεί η έλλειψη χρηματοδότησης από τον κρατικό προϋπολογισμό. Αν έχει τέτοια πρόθεση, σύντομα θα διαψευσθεί. Και το λέω αυτό διότι η οικονομική κατάσταση στο ζήτημα στο πολιτισμού είναι κάκιστη. Οι εποπτευόμενοι φορείς, όπως το Εθνικό Μουσείο, η Εθνική Πινακοθήκη, η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και τα περίπου 40 σχήματα ελεύθερου θεάτρου υποχρηματοδοτούνται. Το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, ειδικά φέτος, καθυστέρησε δραματικά. Αποτέλεσμα η πλημμελής χρηματοδότηση των κυρίως υπηρεσιών του Υπουργείου.

Και βέβαια, οφείλω ν” αναφέρω ότι για πρώτη φορά, από το 1999, που ο τομέας πολιτισμού δεν αποτελεί αμιγές επιχειρησιακό πρόγραμμα από το Δ” ΚΠΣ αλλά υποπρόγραμμα του προγράμματος Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη. Αποδεικνύεται δηλαδή ότι ο Υπουργός Πολιτισμού και ο Γ.Γ. υπεύθυνος για το ΚΠΣ στερούνται της ικανότητας να πείσουν το Υπουργείο Οικονομικών και τους τεχνοκράτες της Ε.Ε. για την ανάγκη στήριξης του τομέα Πολιτισμού. Ενός διεθνώς αναγνωρισμένου παραγωγικού και αναπτυξιακού τομέα. Ιδιαίτερα σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, η οποία διαθέτει ένα τεράστιο πολιτιστικό απόθεμα. Γι” αυτό κυρίες και κύριοι της Ν.Δ. οφείλετε αναμφίβολα ν” αναλάβετε τις ευθύνες σας και να χρηματοδοτήσετε από τον προϋπολογισμό, τον Πολιτισμό. Μην επιχειρήσετε λοιπόν εμπορευματοποίηση του πολιτιστικού προϊόντος.

Να γνωρίζετε, ότι ακόμα και στη Μεγάλη Βρετανία, χώρα στην οποία ο θεσμός της χορηγίας είναι ευρέως διαδεδομένος, οι εταιρικές χορηγίες στον πολιτισμό κάλυψαν μόλις το 10% των συνολικών επιχορηγήσεων.

Στη χώρα μας, έχουν γίνει νομοθετικές και άλλες προσπάθειες για να ρυθμιστεί το ζήτημα της πολιτιστικής χορηγίας. Ενδεικτικά αναφέρω τους νόμους 1884/90 και 2238/94, όπως επίσης και τον ΟΜ.Ε.ΠΟ, ο οποίος στα 14 χρόνια ζωής του έχει προσφέρει πολλά στον πολιτισμό. Να σημειώσω επίσης και πισωγυρίσματα που παρατηρήθηκαν. Αφού πάντα το Υπουργείο Οικονομίας, έβλεπε με επιφύλαξη το θεσμό της χορηγίας αφού θ” αφαιρούνταν απ” αυτό φορολογική ύλη.

Κ.Κ.

Όπως είπαμε και στην επιτροπή έχουμε ταχθεί υπέρ της ύπαρξης ενός ενιαίου νομοθετικού πλαισίου που θα προωθούσε την πολιτική των χορηγιών. Η χορηγία βέβαια δεν έχει καμία σχέση με τη διαφήμιση. Και νομίζω έλλειπε από το σχέδιο νόμου που κατετέθη στην επιτροπή, ένα άρθρο που θα προσδιόριζε ακριβώς αυτές τις έννοιες. Άρθρο που συμπληρώθηκε σήμερα από τον κ. Υπουργό. Σαν ορισμό για τη χορηγία, θα πρότεινα αυτόν που περιγράφεται στην 531/1995 γνωμοδότηση του νομικού συμβουλίου του κράτους σύμφωνα με την οποία, χορηγία υπάρχει μόνον όταν χρήμα του ιδιωτικού τομέα, κατευθύνεται στην ενίσχυση της πολιτισμικής κληρονομιάς και των θεσμών και δεν συμφωνείται ή δεν υποκρύπτεται υποχρέωση υλικής αντιπαροχής.

Η χορηγία παρερμηνεύεται εάν θεωρηθεί έστω και έμμεση διαφήμιση. Άλλωστε κατά κανόνα, η διαφήμιση αποσκοπεί στη δημιουργία αναγκών. Ενώ αντιθέτως η χορηγία παρά το γεγονός ότι προβάλει το χορηγό, κατατείνει στην ικανοποίηση αναγκών και μάλιστα κοινωνικά χρήσιμων αναγκών.

Κ.Κ.

Το νομοσχέδιο, όπως αυτό συζητήθηκε στην επιτροπή, παρά τις καλές προθέσεις και διακηρύξεις της εισηγητικής έκθεσης και των λόγων του Υπουργού, ήταν ένα χορηγοκτόνο νομοσχέδιο. Ήταν ένα συγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό και ρουσφετολογικό νομοσχέδιο. Ένα νομοσχέδιο, που διέπεται από κρατικίστικη νοοτροπία.

Το Υπουργείο Πολιτισμού,

υποδείκνυε τις αρεστές χορηγίες, επεδίωκε τον έλεγχο όλων των ανεξαρτήτων πολιτιστικών οργανισμών και όλων των χορηγιών.

Για να τύχει κάποιος των ευεργετικών προνομιών του νόμου, έπρεπε να γνωμοδοτήσει το συμβούλιο χορηγιών για κάθε μια επί μέρους χορηγία.

Κάθε υποψήφιος χορηγός απ” όλη την Ελλάδα, προκειμένου να επιχορηγήσει ένα μουσείο ή μια έκθεση ζωγραφικής ή οποιαδήποτε άλλη πολιτιστική δραστηριότητα, έπρεπε ν” απευθύνεται στις κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου.

Γι” αυτό και όλοι οι οργανωμένοι πολιτιστικοί φορείς όπως εκφράστηκαν στη συνεδρίαση της επιτροπής μορφωτικών υποθέσεων, εξέφρασαν έντονες αντιρρήσεις και ανησυχίες.

Επιχειρήθηκε η θεσμοθέτηση ενός συγκεντρωτικού, Αθηνοκεντρικού γραφειοκρατικού κλοιού. Περιθωριοποιείται η περιφέρεια και αποδυναμώνεται ο τόπος καταγωγής ως κίνητρο για ευεργεσία ή χορηγία.

Ο τόπος καταγωγής ως κίνητρο για ευεργεσία ή χορηγία, έχει ιδιαίτερη παράδοση στη χώρα μας.

Αλλά και το συμβούλιο χορηγιών, ενώ θα έπρεπε ως θεσμός να είναι της ευρύτερης αποδοχής και εκπροσώπησης, συγκροτείται ως ένα συμβούλιο ημετέρων, διορισμένων από τον ίδιο τον Υπουργό. Δημιουργείται ένας προσωπικός μηχανισμός και καταργείται κάθε έννοια αποκέντρωσης και κοινωνικού ελέγχου. Αποτελεί πράγματι πρωτοτυπία, σε μια ελεύθερη οικονομία, να κρατικοποιούνται οι χορηγικές σχέσεις μεταξύ νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου και να επιχειρείται η μετατροπή της χορηγίας του ιδιώτη χορηγού σε κρατικό ρουσφέτι.

Βέβαια, οφείλω να παραδεχθώ κ. Υπουργέ ότι έχετε επιχειρήσει και νέες μεταβολές στην κατεύθυνση των προτάσεων που σας κατέθεσαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης αλλά και οι κοινωνικοί φορείς. Θα επανέλθουμε στη συζήτηση των άρθρων.

09/01/2007