ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ – Ιατρική Υποβοήθηση στην Ανθρώπινη αναπαραγωγή
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Έχω την τιμή ν” απευθύνομαι σ” εσάς ως εισηγητής της μειοψηφίας με μια διπλή ιδιότητα, αυτή του μέλους του Ελληνικού Κοινοβουλίου αλλά συγχρόνως και ενός ανθρώπου που στην άσκηση της επιστήμης του έχει αντιμετωπίσει στην πράξη προβλήματα υπογονιμότητας και αναπαραγωγής, από αυτά που έρχεται να ρυθμίσει το σημερινό νομοθέτημα.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αλματώδης εξέλιξη της ιατρικής, της βιολογίας και της βιοτεχνολογίας, oι οποίες επιδρούν στις σχέσεις και στις ανάγκες των ανθρώπων. Δίνουν λύσεις, ικανοποιούν επιθυμίες που μέχρι τώρα φαίνονταν ανυπέρβλητες. Συγχρόνως όμως γεννούν ένα πλήθος προβλημάτων ιατρικών, ηθικών, κοινωνικών και νομικών. Τα προβλήματα αυτά επιτείνονται από αυτή τη ραγδαία εξέλιξη. Πολλές φορές ώσπου να αποκρυσταλλωθούν οι αντιλήψεις, τα δεδομένα έχουν ήδη αλλάξει. Επίσης η εφαρμογή αυτών των επιτευγμάτων δημιουργεί πολλά και μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που βεβαίως χρήζουν κοινωνικό έλεγχο. Όλ” αυτά δημιουργούν νέες αντιλήψεις στον τομέα του δίκαιου και της ηθικής και βεβαίως επιδρούν στις μεταφυσικές πεποιθήσεις του καθενός.
Δημιουργείται η ανάγκη να υπάρχουν κανόνες που θα ρυθμίσουν την εφαρμογή των νέων αυτών δυνατοτήτων. Καλείται δηλαδή ο νομοθέτης, ασθμαίνοντας να παρακολουθήσει τις ταχύτατες εξελίξεις της επιστήμης οι οποίες έχουν μεγάλη κοινωνική επίδραση.
Οι ιατρικές πράξεις που γίνονται από πολλά χρόνια δεν αντιμετωπίζονταν με νομοθετικούς κανόνες. Ήσαν δηλαδή έκνομες, μια και συνέβαιναν στο περιθώριο του νόμου, όχι παράνομα βεβαίως. Πάντως οφείλουν να ενταχθούν στη σφαίρα της έννομης τάξης.
Τα εθνικά κοινοβούλια της Ευρώπης αλλά και όλου του κόσμου την τελευταία 20ετίας δημιουργούν το απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο. Παλαιότερο χρονικά ήταν της Αγγλίας και πρόσφατο της Ιταλίας μόλις πριν 3 μήνες. Επίσης έχει απασχολήσει και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθώς και το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Το νομοσχέδιο για την εφαρμογή μεθόδων ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής αποτελεί ένα βήμα στην προσπάθεια της ελληνικής πολιτείας να αντιμετωπίσει όλα τα πιο πάνω. Και κινείται σύμφωνα με τις επιταγές του άρθρου 5 παραγ. 1 του Συντάγματός μας. Οφείλω ν” αναφερθώ στα βήματα που έχουν γίνει μέχρι τώρα στη χώρα μας.
1ο το 1997 με το νόμο 2519 συστήθηκε επιτροπή βιοηθικής και με απόφαση του Υπουργείου Υγείας καθορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις νέων μεθόδων.
2ο το 1998 με το νόμο 2619 κυρώθηκε η σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης (γνωστή ως σύμβαση του ΟΒΙΕΔΟ) για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την βιοϊατρική.
3ο συστήθηκε επιτροπή βιοηθικής με επικεφαλής τον κύριο Κουμάντο στις 22/11/2000.
4ο το πιο σημαντικό βήμα σ” αυτή την κατεύθυνση έγινε το 2002 με το νόμο 3089 περί ρύθμισης προβλημάτων οικογενειακού δικαίου που δημιουργούνται από την εξωσωματική γονιμοποίηση.
5ο Ακόμα ήδη από το ’96 συστάθηκε επιτροπή του ΚΕΣΥ η οποία συνέταξε πόρισμα το οποίο εγκρίθηκε από την ολομέλεια του ΚΕΣΥ και αποτέλεσε τη βάση για τη λειτουργία της ομάδας εργασίας που συστήθηκε στο Υπουργείο Υγείας στις 9-1-2002. Αυτή η επιτροπή, αφού έλαβε υπόψη τα επιστημονικά δεδομένα, την ελληνική πραγματικότητα και τη διεθνή εμπειρία, μετά από 55 συνεδριάσεις, μη αμειβόμενες μάλιστα (και πρέπει να τονιστεί αυτό προς τιμή του εκλεκτού επιστημονικού προσωπικού που έθεσε τις υπηρεσίες του και τις γνώσεις του στη διάθεση του κοινωνικού συνόλου), συνέταξε και κατέθεσε, στο τέλος του Σεπτέμβρη, το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, το οποίο συζητάμε. Προς τιμήν του ο Υπουργός Υγείας το προώθησε στη Βουλή.
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Ο πρόεδρός μας από τις πρώτες μέρες της νέας Βουλής τόνισε ότι εμείς θα ασκήσουμε εποικοδομητική και δημιουργική αντιπολίτευση. Δε θα ακολουθήσουμε δηλαδή την τακτική της Ν.Δ. όταν αυτή βρισκόταν στα έδρανα της αντιπολίτευσης. Γι” αυτό και θα ψηφίσουμε επί της αρχής το νομοσχέδιο το οποίο άλλωστε αποτελεί προϊόν συλλογικής δουλειάς το μεγαλύτερο μέρος του οποίου έγινε επί των ημερών της προηγούμενης κυβέρνησης.
Και επειδή η μνήμη στην πολιτική είναι απαραίτητο συστατικό για την αξιολόγηση αρχών και θέσεων να θυμίσω ότι κατά την ψήφιση του 3089/2002 ο εισηγητής σας έλεγε ότι «εισάγονται νέοι θεσμοί οι οποίοι θα προκαλέσουν σοβαρότατες συνέπειες τόσο στο χώρα του δικαίου όσο και στο πεδίο των κοινωνικών, ηθικών και διαπροσωπικών σχέσεων». Ως και για αντισυνταγματικές ρυθμίσεις μιλούσατε. Ο δε λατινομαθής κύριος Πολύδωρας έκανε λόγο για «in extremis ρυθμίσεις». Βέβαια 2 χρόνια μετά όχι μόνο αρνητικές συνέπειες δεν είδαμε αλλά αντιθέτως η Ν.Δ. τώρα ως κυβέρνηση φέρνει προς συζήτηση νομοσχέδιο που όπως και στην εισαγωγική έκθεση αναφέρει αποτελεί συνέχεια και εξειδίκευση του 3089.
Αλλά ας είναι. Η Ν.Δ. μας είχε συνηθίσει σε μηδενιστικές προσεγγίσεις. Εμείς δε θ” ακολουθήσουμε αυτό το δρόμο.
Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι
Πριν μπω επί της ουσίας οφείλω να επαινέσω το υψηλό επίπεδο των εργασιών της επιτροπής κοινωνικών. Το συγκεκριμένο θέμα είναι απολύτως εξειδικευμένο, και αντιλαμβάνεστε ότι αν οι συνάδελφοι που συμμετέχουν στη συζήτηση δεν είχαν στο παρελθόν αλλά δεν έχουν και τώρα επαγγελματική εμπειρία, ο καθένας στον τομέα του, και δεν παρακολουθούσαν την κοινωνική πραγματικότητα, αντιλαμβάνεστε ότι μόνο θεωρητικά θα μπορούσαν να προσεγγίσουν τα θέματα.
Αναφέρομαι βεβαίως στο θέμα του επαγγελματικού ασυμβίβαστου των βουλευτών και τις αρνητικές επιπτώσεις του στον πολιτικό μας βίο. Ανάλογη αναφορά είχε κάνει κατά την ψήφιση του 3089/02 και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος τότε και υπουργός εσωτερικών τώρα κύριος Παυλόπουλος. Γι” αυτό ελπίζω και εύχομαι να είναι συνεπής με τα λεγόμενά του και ν” αναλάβει την ευθύνη ενός εκτελεστικού νόμου που ούτως ή άλλως εκκρεμεί ο οποίος θα λύσει ή θα ελαφρύνει τις συνέπειες του προβλήματος. Η αναφορά του προέδρου της Δημοκρατίας του κ.Στεφανόπουλου, ο οποίος χαρακτήρισε το ασυμβίβαστο των βουλευτών καταστρεπτικό, καθώς όπως είπε «στερεί την προσφορά της κοινωνίας στο Κοινοβούλιο» αλλά και η αναφορά της προέδρου του Κοινοβουλίου κ. Ψαρούδα Μπενάκη η οποία είπε «στερνή μου γνώση να σ” είχα πρώτα»,αλλά και η κοινή γνώμη η οποία έχει αντιληφθεί περί τίνος πρόκειται δημιουργούν το κατάλληλο κλίμα για μια τέτοια νομοθετική παρέμβαση.
Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι,
Ο νόμος που συζητάμε έρχεται να συμπληρώσει το νόμο 3089 ο οποίος όριζε τους λόγους για τους οποίους επιτρέπεται η προσφυγή σε μεθόδους ΙΥΑ και ρύθμιζε κυρίως τις έννομες σχέσεις που δημιουργούνται σε περιπτώσεις ΙΥΑ. Αφορούσε δηλαδή τροποποίηση του αστικού κώδικα γι” αυτό και δεν περιλάμβανε ποινικές διατάξεις.
Το παρόν σχέδιο νόμου αναφέρεται στις ιατρικές πτυχές των διαδικασιών αυτών θέτοντας το ιατρικό πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιούνται οι ΙΥΑ. Είναι ένα ισορροπημένο νομοσχέδιο στα θετικά του οποίου καταγράφονται τα πιο κάτω :
1ο εισάγει ανεξάρτητη διοικητική αρχή από 9 μέλη ( το πρώτο σχέδιο είχε 7), κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 49Α του κανονισμού της Βουλής, η οποία αναλαμβάνει επικεφαλής του όλου προβλήματος ΙΥΑ
2Ο περιγράφει όρους λειτουργίας και την ελάχιστη στελέχωση των μονάδων ΙΥΑ και των τραπεζών σπέρματος.
3ο κατηγοριοποιεί τα αδικήματα και επιβάλλει ποινικές και διοικητικές κυρώσεις.
Και τέλος προάγει την εφαρμογή του με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα.
Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι,
Κρίνω απαραίτητη την αναφορά μου σε μερικά επιστημονικά στοιχεία προκειμένου να τεκμηριωθούν τα άρθρα του νόμου:
Εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η γονιμοποίηση έξω από το σώμα. Είναι μια μικρή παράκαμψη του φυσιολογικού τρόπου γονιμοποίησης. Και το αποτέλεσμα δεν είναι το παιδί του σωλήνα αλλά ένα φυσιολογικό παιδί του ζεύγους που συμμετείχε σ” αυτή τη μέθοδο.
Η πιθανότητα εγκυμοσύνης σ” ένα ζευγάρι, που βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία και δεν παρουσιάζει προβλήματα είναι 20% ανά μήνα. Το μηνιαίο, δηλαδή, ποσοστό γονιμότητας στον άνθρωπο είναι μόλις 20%. Για να γίνει αντιληπτό το μικρό μέγεθος αναφέρω συγκριτικά ότι τα αντίστοιχα μηνιαία ποσοστά γονιμότητας στους πιθήκους, μπαμπουίνους είναι 80% και στα κουνέλια είναι 90%. Το μικρό μηνιαίο ποσοστό γονιμότητας στον άνθρωπο οφείλεται σε χρωμοσωμιακές ανωμαλίες. Δηλαδή στο 25% των συλλήψεων εμφανίζεται ανευπλοειδία και το 50% των προεμφυτευμένων εμβρύων έχει χρωμοσωμιακή ανωμαλία..
Το ποσοστό των υπογόνιμων ζευγαριών είναι δύσκολο να υπολογιστεί. Σύμφωνα με εκτίμηση της παγκόσμιας οργάνωσης υγείας το 15% των ζευγαριών αντιμετωπίζει δυσκολία στη σύλληψη. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι υπάρχουν 10 με 15 εκατομμύρια υπογόνιμα ζευγάρια. Στη Γερμανία με στοιχεία του 1995 ανέρχονται σε 585.000. Στη χώρα μας 300.000 περίπου ζευγάρια αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Ενώ το ποσοστό αυτό φαίνεται αμετάβλητο τις τελευταίες 2 δεκαετίες, παρουσιάζεται δραματική αύξηση στον αριθμό των ασθενών που υποβάλλονται σε θεραπεία υπογονιμότητας. Το πρώτο παιδί με ΙΥΑ γεννήθηκε στην Αγγλία το 1978 και στην Ελλάδα το 1984. Η μικρογονιμοποίηση πρωτοεμαρμόστηκε το 1992. Σήμερα στη Μεγάλη Βρετανία υπάρχουν 76 κέντρα με πάνω από 30.000 κύκλους ετησίως ενώ στη χώρα μας υπάρχουν 46 κέντρα εκ των οποίων τα 25 λειτουργούν στην Αθήνα με πάνω από 12.000 κύκλους ετησίως. Το 90% των προσπαθειών γίνονται ιδιωτικά.
Σήμερα πάνω από 1.000.000 παιδιά παγκοσμίως έχουν γεννηθεί με τη μέθοδο της εξωσωματικής και αξίζει να σημειωθεί ότι τα παιδιά αυτά εμφανίζουν το ίδιο ποσοστό συγγενών ανωμαλιών και ανάλογη υγεία και ψυχολογική συμπεριφορά με τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Να σημειωθεί ακόμα ότι παρουσιάζεται το ίδιο ποσοστό στις αποβολές και στις παλίνδρομες κυήσεις ενώ δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος για τις γυναίκες που υποβάλλονται σ” αυτή τη διαδικασία ούτε συσχετίζεται με γυναικολογικούς καρκίνους ή άλλα σοβαρά νοσήματα.
Οι προοπτικές στο άμεσο μέλλον εφαρμογής νέων μεθόδων είναι : η ωρίμανση των ωαρίων στο εργαστήριο, η κατάψυξη ωαρίων και ωοθηκικού ιστού, η απομόνωση και κατάψυξη βλαστικών κυττάρων, η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση και οι εμβρυομεταφορές ενός εμβρύου στο στάδιο της βλαστοκύστης ως ρουτίνα. Η εφαρμογή των πιο πάνω θα δημιουργήσουν την ανάγκη νέων νομοθετικών ρυθμίσεων.
Σήμερα στη χώρα μας, σε μια χώρα που το 1980 αντιστοιχούσαν 2,2 παιδιά ανά γυναίκα, κάτι που τότε εξασφάλιζε τη φυσική ανανέωση του πληθυσμού, το 1999 αντιστοιχούν μόλις 1,3 παιδιά ανά γυναίκα, κάτι που σημαίνει ότι σε 20 χρόνια ο πληθυσμός της χώρας μας θα ανέρχεται σε 7 εκατομμύρια με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αφού τα τελευταία χρόνια συμβαίνουν γύρω στις 100.000 γεννήσεις ετησίως και 150.000 θάνατοι. Δεν ισχυρίζομαι βεβαίως ότι το πρόβλημα της υπογονιμότητας της χώρας μας θα λυθεί με αυτό τον τρόπο. Όμως θα πάρει μερικές ανάσες.
Στη χώρα μας δεν υπάρχει εθνική καταγραφή των γυναικών που υποβάλλονται σε θεραπείες εξωσωματικής ανά έτος ούτε και καταγραφή των αποτελεσμάτων. Με έμμεσους τρόπους μπορούμε να πούμε τα πιο κάτω. Ότι στη χώρα μας γίνονται 12 με 13 χιλιάδες προσπάθειες το χρόνο. Και γεννιούνται 2,5-3000 παιδιά.
Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι,
Χρέος της πολιτείας είναι η άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Με ισοτιμία και διαφάνεια. Είναι απαραίτητο να υπάρξει λοιπόν άμεση κάλυψη των εξόδων ΙΥΑ καθώς και της φαρμακευτικής αγωγής. 2ο να υπάρχει εθνική καταγραφή των αποτελεσμάτων και επίσημη δημοσιοποίηση τους. Ακόμα με επιστημονικά και ανιδιοτελή κριτήρια αξιολόγηση των λειτουργούντων μονάδων. Με αυτόν τον τρόπο και την ευρεία ενημέρωση του πληθυσμού, θα προστατευτεί κάθε ζευγάρι που προσφεύγει σε αυτή τη μέθοδο.
Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι,
Ήμουν από τους ομιλητές του νόμου 3089/02. Kλείνοντας την ομιλία μου τότε είχα μιλήσει για κάλυψη των προσπαθειών εξωσωματικής γονιμοποίησης από πλευράς ασφαλιστικών ταμείων. Το ίδιο έπραξαν και άλλοι συνάδελφοι από όλες τις πτέρυγες. Να θυμίσω ότι τότε η νυν Υπουργούς κυρία Μαριέτα Γιαννάκου είχε πει επί λέξει «δεν είναι δυνατόν να ισχυριστούμε ότι το να θέλει κανείς να αποκτήσει παιδιά με τεχνητή γονιμοποίηση είναι νόσος και θέλω να το πω προς όλους τους συναδέλφους, δεν είναι νόσος η τεχνητή γονιμοποίηση για να μιλάμε για ασφαλιστικούς οργανισμούς και τα υπόλοιπα»
Θέλω ν” αναφερθώ στο άρθρο 28. Πιστεύω ότι κινείται στη σωστή κατεύθυνση. Όμως δεν είναι τίποτε άλλο παρά η νομοθέτηση ευχών. Παραπέμπει το πρόβλημα της ασφαλιστικής κάλυψης των ΙΥΑ σ” ένα μη προσδιορίσιμο χρονικά μέλλον και μάλιστα σε άλλο Υπουργείο. Οποία πρωτοτυπία ! Μάλλον ακολουθεί τη γενική πολιτική της Κυβέρνησης να επαναλαμβάνει τις προεκλογικές της υποσχέσεις, χωρίς να τις υλοποιεί. Το θέμα όμως είναι πολύ σοβαρό. Ζητήσαμε από τον Υπουργό στη διάρκεια της συζήτησης στην επιτροπή να κάνει έναν προϋπολογισμό του κόστους και μάλιστα ανά ταμείο, προκειμένου να μιλάμε επί συγκεκριμένης βάσης. Εκείνος όμως εκώφευσε. Γι” αυτό και η ΟΚΕ προτείνει οι δαπάνες αυτές να καλύπτουν τον προϋπολογισμό, διότι κινδυνεύει η βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων.
Αφού λοιπόν δε το έκανε ο Υπουργός, θα επιχειρήσω εγώ μια προσέγγιση. Ένα μέσο κόστος εξωσωματικής είναι περίπου 1500€ τα φάρμακα και 2.000 € η αμοιβή του κέντρου, σύνολο δηλαδή 3.500€ ανά κύκλο κάτι που σημαίνει ότι το συνολικό κόστος είναι 45,5 εκατομ.€ το χρόνο. Ή αλλιώς 15.000€ κόστος ανά παιδί. Αυτά καλείται να πληρώσει το κράτος ή οι ασφαλιστικοί φορείς.
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Η κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. έκανε πολλά βήματα στην κατεύθυνση της δωρεάν υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Έτσι ενδεικτικά αναφέρω ότι το ΙΚΑ έπειτα από απόφαση επιτροπής καλύπτει δωρεάν τα φάρμακα μέχρι 4 προσπάθειες και δίδει βοήθημα 350€ ανά προσπάθεια. Το δημόσιο μέχρι 4 προσπαθειών καλύπτει το 75% της αγοράς των φαρμάκων και δίδει βοήθημα 350€ ανά προσπάθεια. Ο ΟΓΑ καλύπτει μόνο τα φάρμακα αντίστοιχα με το δημόσιο είναι το ταμείο εμπόρων και το ΤΕΒΕ.. Καλύτερες παροχές εξασφαλίζουν τα ασφαλιστικά ταμεία της Τράπεζας της Ελλάδος και της Εθνικής. Όπου οι μεν πρώτοι, παρέχει δωρεάν τα φάρμακα και δίδει βοήθημα 1000 και η δεύτερη καλύπτει το 80% του τιμολογίου της πρώτης προσπάθειας το 60% της δεύτερης και 350€ βοήθημα για όλες τις υπόλοιπες. Τις μεγαλύτερες παροχές τις δίδει το ταμείο των δημοσιογράφων όπου καλύπτει τα φάρμακα και δίδει βοήθημα 1500€.
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Θα μπορούσαμε να προβούμε σε πολλές παρατηρήσεις για βελτίωση των άρθρων. Ο κύριος Υπουργός όμως δεσμεύτηκε ότι οι προτάσεις της αρχής που θεσμοθετούμε σήμερα θα έρθουν προς συζήτηση στη Βουλή. Προτάσεις που θα ορίζουν τους όρους, τις προϋποθέσεις και τις ενδείξεις της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής καθώς και τις προδιαγραφές λειτουργίας των κέντρων. Έτσι αυτή η δέσμευση αφαιρεί ύλη από τη σημερινή συζήτηση.
Πριν κλείσω οφείλω να κάνω μια παρατήρηση.
Στη χώρα μας δεν υπάρχουν κατοχυρωμένες ειδικότητες ούτε στον τομέα της ιατρικής ούτε στον τομέα της βιολογίας, κάτι που υπάρχει σε πιο προηγμένες εκπαιδευτικά χώρες. Θεσμοθετημένες εξειδικεύσεις στον τομέα της μαιευτικής γυναικολογίας είναι οι εξής 4: εμβρυομητρική ιατρική, ενδοκρινολογία αναπαραγωγής, γυναικολογική ουρολογία και γυναικολογική ογκολογία. Αντίστοιχες υποειδικότητες της βιολογίας είναι η κλινική εμβρυολογία, η γενετική και η μοριακή ανοσολογία.
Πιστεύω κύριε Υπουργέ ότι σε ένα νέο νομοσχέδιο θα πρέπει να οριστούν οι ειδικότητες και τότε αναμφίβολα θα προκύψει η ανάγκη να διαφοροποιηθούν διάφορες περιγραφικές διατάξεις του νόμου. Αυτό είναι απαραίτητο και για την προστασία των ασθενών αλλά και για την πρόοδο της επιστήμης. Για να πάψει επιτέλους κάποτε η επικαιρότητα της γνωστής ρήσης του Τσαρούχη πως «στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις».
Κυρίες και Κύριοι Συνάδελφοι,
Για να πετύχει κάθε σύστημα Υγείας και κάθε νομοσχέδιο το οποίο επιδιώκει να ρυθμίσει ζητήματα υγείας με την ευρεία έννοια ή αναπαραγωγής όπως το συγκεκριμένο, οφείλει να έχει κέντρο των επιδιώξεών του τον άνθρωπο. Να διακρίνεται για την αγάπη του και την αίσθηση προσφοράς του στον άνθρωπο. Οι εργαζόμενοι σ” αυτό πρέπει να έχουν υψηλά ανεπτυγμένο το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης. Και αυτό δεν είναι θέμα νόμων. Είναι θέμα νοοτροπίας και συμπεριφοράς. Πολλώ δε μάλλον όταν η εφαρμογή του νόμου, σε σημαντικό βαθμό εξαρτάται από τους ίδιους τους εμπλεκόμενους και η επιθυμία τεκνοποιίας είναι τόσο έντονη ώστε ο κίνδυνος να πέσουν θύμα εκμετάλλευσης είναι υπαρκτός. Γι” αυτό και επιβάλλεται η μεγαλύτερη δυνατή ενημέρωση των πολιτών για τα ζητήματα που αναφύονται στην εφαρμογή των μεθόδων όπως επίσης και τα ποσοστά επιτυχίας. Το αίσθημα κοινωνικής ευθύνης λοιπόν που είναι απαραίτητο εφόδιο, εξίσου σημαντικό με την επιστημονική αρτιότητα και τη διαρκή επιμόρφωση όλων όσων βοηθούν στο να γίνει πράξη η ανάγκη των γονιών για απόκτηση τέκνων. Γιατί να ξέρετε κύριοι συνάδελφοι, η αναπαραγωγή του είδους εμπεριέχεται ως πληροφορία στα γονίδια της γυναίκας. Και μετά την κάλυψη της ανάγκης για επιβίωση δεν υπάρχει τίποτα πιο δυνατό, πιο ηθικό αλλά και πιο ωραίο, από την ανάγκη της γυναίκας να γίνει μητέρα, από την ανάγκη της αναπαραγωγής.
12/01/2005
